Rối loạn nhận thức - Biểu hiện, nguyên nhân và phương pháp điều trị

Hội chứng rối loạn nhận thức ảnh hưởng đến khả năng nhận thức và gây nhiều khó khăn cho người bệnh. Nguyên nhân chủ yếu là do sự tổn thương não bộ từ các di chứng hay bệnh lý về não. Dưới đây là những thông tin tổng quan về rối loạn nhận thức là gì, nguyên nhân gây bệnh và phương pháp phục hồi hiệu quả cho người bệnh.

Rối loạn nhận thức thường liên quan đến vấn đề não bộ

Xem thêm:

• Rối loạn nhận thức là gì? Biểu hiện và cách khắc phục
• Rối loạn nhận thức sau tai biến và những thông tin cần biết

Rối loạn nhận thức là gì?

Rối loạn nhận thức là một dạng rối loạn sức khỏe ảnh hưởng đến khả năng nhận thức bao gồm khả năng học tập, khả năng tập trung, ghi nhớ và giải quyết vấn đề.

Rối loạn nhận thức được xác định và đánh giá bởi sự thiếu hụt hoặc mất đi sự chính xác và hiệu quả khi thực hiện các hoạt động chính của chức năng nhận thức cụ thể là chức năng điều hành, học tập và ghi nhớ, chức năng vận động tri giác, ngôn ngữ, sự chú ý và nhận thức xã hội.

Theo thống kê, mỗi năm trên thế giới có khoảng 24 triệu người có những biểu hiện của rối loạn nhận thức từ nhẹ đến nặng. Con số này cho thấy đây là một bệnh không hề xa lạ, bất cứ ai trong chúng ta cũng có thể là nạn nhân của nó.

Rối loạn nhận thức ảnh hưởng đến khả năng làm viêc.

Não bộ là cơ quan trung tâm điều khiển mọi chức năng của cơ thể trong đó có chức năng nhận thức, bởi vậy khi não bộ gặp các vấn đề như bất thường, bệnh lý hay tổn thương sẽ dẫn đến tình trạng suy giảm chức năng não bộ, điển hình là rối loạn nhận thức.

Rối loạn nhận thức có thể tác động đến bệnh nhân tạm thời hoặc lâu dài, nếu được phát hiện kịp thời và có sự điều trị phù hợp, người bệnh có thể có những chuyển biến tích cực.

Nguyên nhân gây rối loạn nhận thức là gì?

Có một thực tế phải thừa nhận rằng, rối loạn nhận thức đang ngày càng trở nên phổ biến hơn trong cuộc sống hiện đại ngày nay, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng rối loạn nhận thức và phụ thuộc vào nguyên nhân mà các biểu hiện của bệnh được thể hiện theo các mức độ nhẹ hay nặng. Một số nguyên nhân chủ yếu gây bệnh:

Rối loạn nhận thức do tai biến mạch máu não

Như chúng ta đã biết, não bộ là cơ quan điều khiển mọi chức năng của con người, mỗi khu vực của não đều đảm nhận vai trò điều khiển một hay một số nhóm chức năng riêng. Tai biến mạch máu não hay còn gọi là đột quỵ não là bệnh xảy ra khi việc cung cấp máu lên não bị ngưng trệ.

Tai biến mạch máu não gây rối loạn nhận thức

Các tế bào thần kinh não bộ cần được cung cấp đủ oxi để duy trì trạng thái hoạt động bình thường, khi tai biến mạch máu não xảy ra, việc cung cấp máu bị ngưng trệ khiến cho một khu vực não bộ không được máu đến nuôi dưỡng khiến các tế bào thần kinh bị hoại tử.

Nếu khu vực bị ảnh hưởng đảm nhận chức năng nhận thức thì bệnh nhân sẽ bị rối loạn nhận thức sau tai biến. Tùy thuộc vào mức độ tổn thương mà các rối loạn ít hay nhiều.

Rối loạn nhận thức do tổn thương não bộ:

Có nhiều lý do dẫn đến các tổn thương não bộ gây rối loạn nhận thức, phổ biến nhất là chấn thương sọ não do tai nạn giao thông, tai nạn lao động, hành động bạo lực, va đập mạnh vùng đầu... dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng và vĩnh viễn đối với nạn nhân.

Não bị tổn thương do hộp sọ bị xuyên thủng, nứt vỡ hoặc sự va chạm mạnh khiến não quay tròn và xoắn vào trục của nó gây đứt các đường truyền thần kinh dẫn đến tình trạng rối loạn nhận thức.

Rối loạn nhận thức do thoái hóa tế bào thần kinh não:

Biểu hiện của rối loạn nhận thức thường gặp nhất hiện nay là bệnh alzheimer. Đây là một căn bệnh tiến triển nặng lên với đặc điểm là sự phá hủy các tế bào thần kinh một cách từ từ.

Thoái hóa tế bào thần kinh não thường gặp ở người cao tuổi và tuổi càng cao thì nguy cơ mắc bệnh càng tăng. Bệnh nhân alzheimer thường có các dấu hiệu của suy giảm nhận thức từ nhẹ đến nặng theo thời gian.

Thoái hóa tế bào thần kinh não gây rối loạn nhận thức

Hiện nay, vẫn chưa có kết luận cụ thể về nguyên nhân gây nên bệnh sa sút trí tuệ alzheimer, tuy nhiên có một số yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng mắc bệnh này cụ thể như: di truyền, bệnh tim mạch, bệnh tiểu đường, béo phì,...

Các bệnh lý não bộ khác: viêm não, viêm màng não, u não,... là những bệnh lý não bộ có thể để lại di chứng não gây rối loạn nhận thức nếu không được cấp cứu và chăm sóc đúng cách.

Khác với những nguyên nhân trên, những bệnh lý về não bộ gây rối loạn nhận thức có đối tượng mắc bệnh ở nhiều độ tuổi từ trẻ sơ sinh đến thanh niên, trung niên và người cao tuổi.

Rối loạn nhận thức do thiểu năng tuần hoàn não:

Thiểu năng tuần hoàn não là tình trạng thiếu máu cung cấp cho não, bệnh có thể gặp ở nhiều lứa tuổi, phổ biến nhất ở người lao động trí óc và người cao tuổi.

Nguyên nhân chính là do xơ vữa các động mạch nuôi não, co cứng các cơ vùng cổ gáy cũng gây cản trở máu lưu thông lên não….Người bệnh sẽ thường gặp vấn đề về giấc ngủ, khó ngủ - mất ngủ dài ngày gây suy giảm trí nhớ, lơ mơ, thay đổi tính cách,...

Người bị thiểu năng tuần hoàn não trong một thòi gian dài sẽ dẫn đến rối loạn nhận thức, nếu không điều trị kịp thời sẽ gây nhiều hậu quả nghiêm trọng cho người bệnh.

Thiểu năng tuần hoàn não nguy hiểm như thế nào?

Biểu hiện của rối loạn nhận thức

Suy giảm trí nhớ

Ở mức độ nhẹ: người bị rối loạn nhận thức thường có những dấu hiệu như quên những sự việc trong sinh hoạt thường ngày như:

• Quên chìa khoá, quên số điện thoại, quên thực hiện kế hoạch trong ngày.
• Giảm khả năng ghi nhận.
• Quên những sự kiện mới nhưng vẫn nhớ những sự kiện cũ.

Ở mức độ nặng: suy giảm trí nhớ có những dấu hiệu như:

• Suy giảm trí nhớ tức thì, nói trước quên sau, quên những thông tin vừa được đề cập trong thời gian ngắn.
• Quên những sự kiện diễn ra trong ngày, trong tháng hoặc trong vòng một năm.
• Quên những kiến thức đã biết từ trước và quên những kĩ năng đã từng có

Rối loạn nhận thức gây suy giảm trí nhớ

Gặp vấn đề trong định hướng không gian thời gian:

• Người bệnh thường có khả năng định hướng không gian rất kém, họ thường đi lạc và không nhớ đường về nhà từ những địa điểm quen thuộc.
• Bệnh nhân rối loạn nhận thức thường không xác định được các mốc thời gian trong ngày.

Sử dụng ngôn ngữ khó khăn:

• Người bị rối loạn nhận thức khó khăn trong việc diễn đạt một vấn đề (không biết cách dùng từ, nói vòng vo, nói đi nói lại một chuyện).
• Dùng từ lặp đi lặp lại.
• Không gọi tên được các đồ vật quen thuộc.
• Gặp khó khăn trong việc nắm bắt thông tin từ bên ngoài qua ngôn ngữ.

Thao tác khó khăn:

• Người bị rối loạn nhận thức sẽ có những thao tác vụng về, khó khăn.
• Mất kĩ năng sử dụng các công cụ, thiết bị quen thuộc như điều khiển TV, máy giặt, bếp,...
• Giảm hoặc mất kĩ năng tự chăm sóc bản thân (tắm rửa, tự mặc quần áo,...)

Rối loạn nhận thức gây khó khăn trong các thao tác

Thay đổi nhân cách:

• Bệnh nhân thường thờ ơ với mọi người, mọi sự việc diễn ra xung quanh.
• Thường có cảm xúc lo lắng, bồn chồn, cáu gắt.

Ảo giác - hoang tưởng:

Ảo giác - Hoang tưởng là một trong những biểu hiện của rối loạn nhận thức thường gặp ở những bệnh nhân bị tổn thương não bộ. Theo thống kê, sau bệnh lý - tổn thương não bộ, có khoảng 20-30 % bệnh nhân có dấu hiệu bị ảo giác và 30 - 40 % bệnh nhân bị hoang tưởng.

Những biểu hiện của ảo giác và hoang tưởng ở bệnh nhân rối loạn nhận thức là:

• Có thể có ảo giác như nhìn thấy những hình ảnh không có thật (ánh sáng, con người, sự vật,...), có thể nghe thấy một số âm thanh không có thật (tiếng mưa, tiếng nói chuyện, tiếng chửi bới,...).
• Có thể có cảm giác kiến bò trên da, hoặc người nào đó chạm vào da thịt của họ.
• Thấy những mùi vị kì lạ khiến họ buồn nôn và khó chịu.
• Thường có cảm giác đang có người theo dõi, làm hại mình.
• Có thể nói chuyện một mình, hay tức giận mắng chửi những người xung quanh không cần lý do.

Mất khả năng chăm sóc bản thân:

Rối loạn nhận thức làm mất khả năng chăm sóc bản thân

Đối với những bệnh nhân rối loạn nhận thức do bị tổn thương não bộ nặng hoặc alzheimer giai đoạn cuối, người bệnh có thể mất đi hoàn toàn nhận thức, kết hợp với các suy giảm chức năng não bộ khác, bệnh nhân thường sẽ sống phụ thuộc vào người thân:

• Không đi lại được, nằm liệt giường.
• Không nhận biết được người thân của mình.
• Những việc đơn giản như ăn uống, vệ sinh cá nhân, đại tiện, tiểu tiện đều cần có sự trợ giúp của người chăm sóc.

Các phương pháp điều trị rối loạn nhận thức

Rối loạn nhận thức nói riêng và rối loạn các chức năng khác của não bộ nói chung đều cần được điều trị kịp thời kết hợp với phương pháp phục hồi chức năng bị suy giảm mới mang lại hiệu quả tích cực. Tùy theo nguyên nhân gây rối loạn nhận thức mà các chuyên gia y tế sẽ đưa ra phác đồ điều trị riêng. Sau đây là một số điều cần tuân thủ trong quá trình điều trị:

Thăm khám đúng hẹn

Cần tìm một cơ sở y tế chất lượng và thuận tiện trong di chuyển là nơi theo dõi tình hình sức khỏe cho bệnh nhân rối loạn nhận thức. Mỗi một giai đoạn của bệnh cần điều trị theo các phương pháp và đơn thuốc khác nhau, vì vậy đừng quên thăm khám đúng hẹn.

Thăm khám điều trị rối loạn nhận thức thường xuyên

Đặc biệt, các căn bệnh nguy cơ như tai biến mạch máu não, tiểu đường, béo phì,... cần được điều trị tích cực và kiểm soát tốt. Đối với các bệnh nhân đã từng bị tai biến mạch máu não gây rối loạn nhận thức, việc tìm phương pháp phòng tránh hiệu quả tránh trường hợp tái phát đột quỵ là điều cần phải làm càng sớm càng tốt để tránh dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

Điều trị tâm lý

Tâm lý của người bệnh đóng vai trò rất quan trọng trong việc điều trị rối loạn nhận thức. Người bị căn bệnh này thường có tâm lý tiêu cực, chán nản, trầm cảm, không có động lực tập luyện... vì vậy việc cần làm là hóa giải rào cản tâm lý đối với bệnh nhân. Bên cạnh việc động viên, trò chuyện cùng người bệnh, gia đình cũng nên hướng dẫn tạo điều kiện cho họ tự chủ một phần cuộc sống của mình ví dụ như: tự ăn uống, tự đi vệ sinh (thiết kế khu vực đi vệ sinh thuận tiện cho người bệnh), chủ động vệ sinh cá nhân,.... Hãy giúp người bệnh tìm lại được niềm vui trong cuộc sống, tin tưởng vào sự phục hồi của bản thân và từ đó khiến họ có thêm động lực tập luyện phục hồi chức năng.

Điều trị tâm lý cho bệnh nhân rối loạn nhận thức

Tập luyện phục hồi chức năng:

Đối với bệnh nhân bị tổn thương não bộ gây rối loạn nhận thức, việc tập luyện phục hồi chức năng để đạt được hiệu quả cao nhất nên được thực hiện tại các trung tâm phục hồi chức năng đặc biệt là giai đoạn đầu trong vòng 3 - 6 tháng đầu.

Tại trung tâm phục hồi chức năng, ngoài những dụng cụ tập luyện chuyên biệt, với mỗi trường hợp bệnh nhân sẽ có một chế độ tập luyện phù hợp theo phác đồ điều trị được đưa ra bởi các chuyên gia.

Trong thời gian này, người bệnh nếu được tập luyện đúng cách sẽ có những chuyển biến tích cực rõ rệt nhất.  

Sau 6 tháng, người bệnh có thể tự tập luyện tại nhà dưới sự hướng dẫn và giúp đỡ của gia đình.

Người bệnh sẽ được kích thích sự hoạt động của trí não nhờ tham gia những bài tập trí nhớ, các buổi tập trị liệu ngôn ngữ, trò chơi vận động trí não theo yêu cầu, bên cạnh đó họ cũng có cơ hội được nói chuyện với chuyên gia để giải tỏa những vấn đề tâm lý, gặp gỡ nhiều người cùng hoàn cảnh.

Kết hợp tập luyện trong phục hồi chức năng nhận thức

Mặt khác, nếu muốn phục hồi chức năng nhận thức sau tai biến cần thực hiện song song với phục hồi chức năng vận động. Các chức năng này sẽ hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình phục hồi, việc thường xuyên để cơ thể vận động cũng giúp lưu thông máu, đẩy nhanh quá trình khôi phục cho cơ thể.

Chế độ chăm sóc người bị rối loạn nhận thức

Chế độ dinh dưỡng cho người rối loạn nhận thức

Khi chăm sóc người bị rối loạn nhận thức sau tai biến, giờ giấc sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng. Người bệnh cần được điều chỉnh giờ giấc sinh hoạt (ăn ngủ, tập luyện, vệ sinh,...) hợp lý và điều độ mỗi ngày.

Bên cạnh đó, vấn đề dinh dưỡng cũng rất cần được lưu ý. Một số nguyên tắc trong dinh dưỡng phục vụ người bệnh tai biến mạch máu não mà gia đình cần nắm rõ như:

• Thức ăn dễ tiêu hoá, hấp thu, ở dạng mềm hoặc lỏng.
• Hạn chế muối, tinh bột trong chế độ ăn.
• Chế độ ăn cần cung cấp đủ chất đạm, ít cholesterone (thịt nạc, trứng, cá,...)
• Bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất và chất xơ (hoa quả tươi, rau củ, sữa,...)

Kết hợp chế độ dinh dưỡng trong việc tập luyện phục hồi chức năng nhận thức

Thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị rối loạn nhận thức

Thực tế về bản chất, rối loạn nhận thức xảy ra do các tế bào tại khu vực đảm nhận chức năng nhận thức bị suy thoái hoặc mất đi.

Vì vậy điểm mấu chốt trong phục hồi chức năng nhận thức cho người bệnh là cần có sự chăm sóc đặc biệt đến các tế bào não bộ, nuôi dưỡng, tăng cường năng lượng cho các tế bào não, tăng cường các kết nối cho các tế bào thần kinh, từ đó, chức năng nhận thức sẽ dần được phục hồi.

Thực phẩm chức năng Kinh Vương Não Bộ với công thức hoàn hảo đem lại nhiều lợi ích trong trường hợp người bệnh gặp phải các vấn đề về suy giảm chức năng não bộ, di chứng não:

• Hỗ trợ bảo vệ tế bào não trước các tác nhân oxy hóa bên trong lẫn bên ngoài giúp ngăn chặn sự thoái hóa các tế bào não
• Kích thích hoạt động não bộ tạo thêm các kết nối dẫn truyền thần kinh mới và kích thích các xung động thần kinh ở não bộ giúp cho việc tiếp nhận, vận chuyển và trao đổi thông tin từ các cơ quan về não bộ cũng như những tín hiệu phát đi từ não bộ đến các cơ quan đích được chính xác, kịp thời và hiệu quả.
• Tăng cường năng lượng cho tế bào não nhờ lưu thông dòng máu lên não tốt hơn, cung cấp đủ oxy và dưỡng chất cho tế bào não hoạt động.

Tham khảo:

• Rối loạn nhận thức do chấn thương sọ não có nguy hiểm không?
• Rối loạn nhận thức do alzheimer - Biểu hiện và cách điều trị

Bài viết trên đã cung cấp những thông tin khái quát về rối loạn nhận thức. Chúng tôi hi vọng rằng bài viết đã giúp bạn đọc có cái nhìn tổng quan về chứng rối loạn nhận thức, biểu hiện và phương pháp điều trị bệnh.

Nếu còn bất cứ thắc mắc nào về các bệnh lý não bộ và phương pháp phục hồi chức năng não bộ, hãy liên hệ với chúng tôi theo hotline: 0968. 570. 188 hoặc truy cập website dichungnao.info để được các chuyên gia tư vấn và giải đáp thắc mắc.